| 
Bogini Kali to jedno z najbardziej tajemniczych i enigmatycznych bóstw
hinduizmu. Symbolizuje śmierć i destrukcję, a jednocześnie odrodzenie i
kreację. Wyraz „Kali” pochodzi od sanskryckiego „kala” i oznacza „czas” lub
„czarna”, lub „ta, która rządzi czasem”, bądź „ta, która jest czarna”. To właśnie
czas, będący domeną Kali, jest zarazem funkcją zniszczenia i śmierci, jak
również odrodzenia i kreacji.
Kali jest jednym z najpotężniejszych bóstw w hinduizmie, wcieleniem Śakti,
żony najwyższego boga - Sziwy. Utożsamia się ją z zasadami kosmicznymi,
w tym z wiecznym cyklem śmierci i odrodzenia. Wśród swoich wyznawców
budzi trwogę i lęk, ale jest także symbolem opieki i miłości macierzyńskiej.
Kult Kali jest szczególnie rozwinięty w Indiach i Nepalu, gdzie zyskuje
specjalne znaczenie w kontekście związku z Bhairawą — mrocznym aspektem
boga Sziwy - Bhairawą, uważanym za jedno z jego najbardziej przerażających
i potężnych wcieleń. Jego związek z Kali odzwierciedla głęboką duchową i
filozoficzną symbiozę między aspektem żeńskim i męskim w hinduizmie,
reprezentując połączenie siły destrukcji i kreacji.
„Straszna” bogini
W ujęciu ikonograficznym, bogini Kali przedstawiana jest jako demonica -
półnaga kobieta o ciemnej skórze, czarnych, rozwianych włosach i czterech
ramionach; w jednej ręce trzyma miecz, w drugiej odciętą głowę demona, w
pozostałych dzierży trójząb oraz naczynie, do którego kapie krew z czaszki jej
ofiary. W dzikim grymasie twarzy, wyszczerza ostre kły i wyciąga długi
czerwony język. Na szyki nosi naszyjnik upleciony z czaszek. Jedynym jej
okryciem jest przepaska z ludzkich rąk.
Postrzegana jako pogromczyni demonów - sama wygląda jak demon.
Przerażająca forma bogini Kali ma jednak głębszy wymiar i jest czymś więcej,
niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka.
Czarna karnacja Kali ma znaczenie metafizyczne, czerń to brak koloru –
znikają w niej wszystkie formy. W sanskrycie taki stan nazywa się nirguna (
poza wszelką jakością i formą). Bogini Kali symbolizuje więc transcendencję,
przekroczenie świata materii i związanej z nim iluzji, w hinduizmie określanej
jako Maja ( dosł. coś czego nie ma)
Mówiąc słowami poety:
Czy Kali, moja Boska Matka, ma czarną karnację?
Wydaje się czarna, ponieważ jest postrzegana z daleka;
lecz kiedy się Ją pozna bliżej, przestaje taką być.
Niebo z oddali wygląda na niebieskie, ale gdy spojrzysz na nie z bliska,
zauważysz, że nie ma żadnego koloru.
Woda oceanu z daleka wydaje się niebieska,
ale kiedy podejdziesz bliżej i weźmiesz ją w dłoń,
odkryjesz, że jest bezbarwna.
Ramakryszna Paramahansa (1836-1886)
Kali i Bhairawa
Bogini Kali uosabia niszczycielską moc Matki Natury, ale także matczyną
miłość i opiekę. Symbolizuje czas, zmianę i transformację. W jej istocie stykają
się dwa przeciwstawne, acz komplementarne bieguny – śmierć, chaos oraz
życie i harmonia. Destruktywny aspekt Kali powiązany jest z niszczycielskim
wcieleniem boga Sziwy - Bhairawą. Bhairawa jest uznawany za obrońcę
porządku kosmicznego (dharma) i strażnika miejsc świętych. Jego dzika i
gwałtowana natura sprawia, że często pojawia się w kontekście tantrycznych
rytuałów. Podobnie jak Kali, Bhairawa jest także związany z czasem i śmiercią,
jednak każde z bóstw symbolizuje ich inny aspekt. Kali reprezentuje
nieustanny cykl reinkarnacji, aż po jej kres, wyzwolenie duszy z kołowrotu
sansary. Bhairawa natomiast jest niszczycielską formą Sziwy, kontrolującą
żywioł destrukcji we wszechświecie. Razem stanowią symbol nietrwałości i
przemijania, które prowadzą do duchowego wyzwolenia, gdy dusza osiągnie
stan mokszy. Bhairawa jest często czczony razem z Kali, szczególnie w
rytuałach tantrycznych, gdzie ich połączenie symbolizuje jedność męskiej i
żeńskiej energii kosmicznej.
Kult bogini Kali w Indiach
Kult Kali jest ściśle związany z religią hinduistyczną, szczególnie z tradycjami
tantrycznymi. W tantryzmie, skupiającym ezoteryczne tradycje jogiczne, Kali
reprezentuje dualistyczny aspekt wszechświata, życie i śmierć jako
nieodłączne elementy istnienia; światło i cień, destrukcję i kreację.
Świątynia Kalighat w Kalkucie
Świątynie Kali są rozsiane po całych Indiach, ale najważniejsze znajdują się w
stanie Bengal Zachodni. Najbardziej znana z nich to Świątynia Kali - Kalighat
w Kalkucie, uważana za jedno z najistotniejszych świętych miejsc kultu Kali.
Jest to historyczna świątynia, która odgrywa kluczową rolę w religijnym i
kulturowym życiu tego miasta oraz jest celem pielgrzymek wiernych z całego
świata.
Historia Kalighat sięga średniowiecza, a sama świątynia jest jednym z
najstarszych miejsc poświęconych bogini Kali. Choć dokładna data jej
powstania nie jest znana, tradycja mówi, że została założona w XV wieku, choć
niektóre źródła sugerują, że istnieje znacznie dłużej.
Kalighat przyciąga pielgrzymów nie tylko z Kalkuty, ale z całych Indii oraz
różnych części świata. W ciągu roku odbywają się tutaj liczne festiwale
religijne, w tym najbardziej popularne- Durga Puja i Kali Puja, które poświęcone
są czci bogini Kali. To w czasie tych festiwali, świątynia przyciąga szczególnie
dużą liczbę wiernych, którzy przybywają z ofiarami, modlitwami oraz prośbami
o błogosławieństwa. Jest to także miejsce, w którym odbywają się rytuały, w
tym składnie darów z kwiatów, kadzideł i pokarmów, a także tańce na cześć
bogini.
Świątynia Kalighat ma bardzo charakterystyczną architekturę, która łączy
elementy tradycyjnej indyjskiej budowli sakralnej z wpływami kolonialnymi,
które pojawiły się po przybyciu Brytyjczyków. Sam kompleks świątynny jest
stosunkowo prosty, ale pełen duchowej energii. Centralnym punktem jest
główna kaplica, w której znajduje się posąg Kali, przedstawiający boginię w
swojej klasycznej formie – z otwartymi oczami, długimi pazurami i długim
językiem, symbolizującymi jej destrukcyjną moc.
Dziś Kalighat jest nie tylko miejscem religijnym, ale także turystycznym. Obok
samej świątyni, można znaleźć tam liczne sklepy z pamiątkami, w których
można kupić obrazy i posążki Kali, kadzidła oraz inne przedmioty kultu.
Sanktuarium Kalighat stało się jednym z najbardziej rozpoznawalnych punktów
na mapie Kalkuty i jednym z najważniejszych ośrodków kultu hinduskiego w
mieście.
Świątynia Kali w Dakszineswarze
Drugim, równie ważnym miejscem kultu „krwawej bogini” jest Świątynia Kali w
Dakszineswarze. Sanktuarium zostało zbudowane w 1847 roku przez bogatą
arystokratkę i filantropkę Rani Rasmani, jako kompleks świątynny z wieloma
kaplicami, w tym główną, poświęconą Kali. Posąg Kali jest jej przedstawieniem
w klasycznej formie – czarnej, przerażającej postaci, z rozpostartymi
ramionami, ostrymi kłami, wystającym językiem, i z symbolicznymi atrybutami;
mieczem, odciętą głową, naszyjnikiem z czasek.
Świątynia Kali w Dakszineswarze jest przykładem tradycyjnej architektury
hinduskiej, charakterystycznej dla świątyń poświęconych bóstwom żeńskim.
Została zbudowana w stylu navaratna, co oznacza, że ma dziewięć wysokich
kopuł na dachu, symbolizujących dziewięć aspektów bogini. Cały kompleks
składa się z 12 kaplic, z których każda jest poświęcona innej postaci religijnej,
w tym bogom takim bóstwom jak Sziwa, Brahma, Wisznu.
Sanktuarium kojarzone jest szczególnie silnie w związku z życiem i duchową
działalnością, jaką praktykował w jego murach, cytowany wcześniej słynny
hinduski mistyk, nauczyciel i poeta, Ramakryszna Paramahansa.
Kult Kali i Bhairawy w Nepalu
Nepal jest jednym z nielicznych krajów, gdzie kult Bhairawy i Kali zachował
swoją oryginalną, pierwotną formę, łącząc elementy hinduizmu i lokalnych
wierzeń buddyjskich. W Nepalu Kali jest znana jako Kankali lub Mahakali, a jej
kult zaznacza się najbardziej w Dolinie Katmandu, gdzie czczona jest
zamiennie z bogiem Bhairawą.
Świątynia Kala Bhairawa w Katmandu
Jednym z najważniejszych miejsc kultu Bhairawy w Nepalu jest świątynia Kala
Bhairawa w Katmandu, zlokalizowana na placu Durbar. Posąg Bhairawy w tej
świątyni jest monumentalny i przedstawia boga w jego najpotężniejszej,
niszczycielskiej formie. Rytuały odprawiane tutaj często obejmują ofiary z krwi
zwierząt, co ma na celu oczyszczenie duchowe i zabezpieczenie przed złymi
mocami.
Świątynia Dakshinkali
Kult Kali w Nepalu jest silnie obecny w świątyni Dakshinkali, która znajduje się
około 20 km na południe od Katmandu. Ta świątynia jest miejscem, gdzie
wyznawcy regularnie składają ofiary ze zwierząt, takich jak koguty i kozły,
najczęściej jako akt oddania, lub w intencji ochrony przed nieszczęściami.
Praktyki te są uważane za jedną z ważnych form czci dla Kali jako bogini
śmierci i odrodzenia.
Rytuały i festiwale ku czci Kali
Festiwal Kali Puja
W Indiach, jednym z najważniejszych festiwali związanych z kultem Kali jest
Kali Puja, które – obchodzone 31 października, zbiega się ze świętem światła,
Diwali. W tym dniu wyznawcy zapalają lampki, składają dary z kwiatów,
kadzideł i żywności, a także modlą się i medytują, aby zyskać
błogosławieństwo bogini. Kali Puja najmocniej rozpowszechniona jest we
Wschodnim Bengalu, w północno - wschodnim regionie Indii, graniczącym z
Bangladeszem i Nepalem.
Korzenie święta Kali Puja sięgają czasów starożytnych, i związane są z
legendą zabicia przez boginię Kali złowrogiego demona, który zwielokrotniał
się z każdej kropli swojej krwi upadającej na ziemię. Bogini, dzięki swoim
boskim mocom, pokonała potwora, wypijając cała jego krew, i uniemożliwiając
mu w ten sposób multiplikację.
Festiwal Kali Puja symbolizuje triumf dobra nad złem, proces wewnętrznego
doskonalenia się poprzez pokonywanie przeszkód, słabości, wyzwań i
drzemiących w nas wewnętrznych demonów. Jest czasem auto-refleksji,
introspekcji i poszukiwania boskiej siły w drodze do duchowej realizacji.
Festiwal Indra Jatra
W Nepalu, najważniejszym świętem związanym z Bhairawą jest Indra Jatra,
podczas którego posągi Bhairawy są wystawiane na widok publiczny, a
wyznawcy modlą się o ochronę i pomyślność. Praktykowane są również ofiary
z krwi zwierząt, mające na celu przebłaganie bóstw i zyskanie ich łaski.
Indra Jatra sięga swoimi tradycjami X wieku, upamiętniając powstanie miasta
Katmandu. Obchody przypadają na wrzesień i trwają osiem dni, podczas
których wyznawcy składają w ofierze owoce, orzechy, ale również krwawe
ofiary ze zwierząt; ryb, kurczaków, kozłów i wołów. Ceremonii towarzyszą
śpiewy i rytualne tańce ku czci bóstwa. Jako, że święto przypada na okres
żniw, obrzędy obejmują modlitwy o pomyślność i urodzaj.
Znaczenie kultu bogini Kali w dzisiejszych czasach
Choć kult Kali i Bhairawy, zwłaszcza dla ludzi z zachodniego kręgu
kulturowego, może wydawać się mroczny, budzić kontrowersję, a nawet lęk,
jest on integralną częścią hinduizmu i dla jego wyznawców stanowi głębokie
źródło duchowej siły i nadziei.
Kali i Bhairawa, obok swego mrocznego aspektu, postrzegani są jako bóstwa
opiekuńcze, chroniące przez złem. Zło i dobro, w przeciwieństwie do
chrześcijaństwa, w religii hinduistycznej tworzą jedność przeciwieństw;
destrukcja i kreacja, śmierć i narodzenie stanowią dwie strony tego samego
medalu. Nie ma blasku bez cienia, nie ma dnia bez nocy. Niszczycielska moc,
którą reprezentują Kali i Bhairawa jest sine qua non procesu transformacji i
duchowej przemiany.
Na płaszczyźnie kulturowej i społecznej, w świecie nieustannie zmieniających
się trendów religijnych i duchowych, opisane wyżej, starożytne wierzenia
stanowią o trwałości i sile tradycji. Zaś na tle zachodniego kryzysu sacrum, kult
bogini Kali, jak również inne nurty religijne hinduizmu, oferują głębokie, oparte
na autentycznych, rodzimych podstawach, zakorzenienie w duchowości, jak i
doniosłe doświadczenie transcendencji, która nie tylko nie jest oderwana od
codziennego życia, ale na wskroś je przenika.
Podsumowanie
Kult bogini Kali jest jedną z najstarszych i najbardziej fascynujących tradycji
religijnych w Indiach. Ta „krwawa bogini” przyciąga uwagę turystów z całego
świata, poszukujących zarówno doznań estetycznych jak i przeżyć duchowych.
Wycieczki do Indii z biurem podróży Paylesstoursindia to wyjątkowa okazja, aby
odkryć miejsca związane z kultem Kali, takie jak słynna Świątynia Kalighat w
Kalkucie, Świątynia Kala Bhairawa w Katmandu czy Świątynia
Dakszineswar. Jeśli fascynują Cię Indie z ich egzotyczną kulturą i
duchowością bogatą w mistyczne tradycje i starożytne rytuały, zabierzemy Cię
w podróż, której nigdy nie zapomnisz. Nasze butikowe
biuro podróży Paylesstoursindia zaprojektuje dla Państwa interesujący plan
podróży w zależności od liczby osób, terminu oraz standardu zakwaterowania.
